I. Dava Dilekçesi Hazırlamadan Önceki Hazırlık Aşaması
1. Dava Nedir?
Dava, Türk Dil Kurumu’ndaki anlamına göre: “Korunmanın bir hüküm ile sağlanması için yargı organlarına yapılan başvuru” anlamı taşımaktadır. 1 Hukuki bir terim olarak dava; “başkaları tarafından hakkı ihlal edilen veya tehlikeye sokulan kimsenin, yeniden tartışma konusu yapılmayacak şekilde ve geleceğe yönelik olarak, bu ihlalin ve tehlikenin bertaraf edilmesi için mahkemeden hukuki koruma talep etmesi” olarak tanımlanmıştır. 2 Dava, kural olarak dava dilekçesi ile açılr. “
Bu yazı; medeni usul hukuku bağlamında hazırlanmıştır. Bu nedenle konusunu “kamu davası” oluşturan diğer yargılama usullerinden farklılık arz eder.
Davanın iyi anlaşılabilmesi için medeni usul hukukunda yargılamaya hakim olan ilkelerden de bahsetmek yerinde olacaktır. Dava, kanun 3 ve yönetmelikler ile düzenlenen bir yargılama faaliyeti ile yürür. Bu yargılama faaliyetinde davanın taraflarının yargılamaya hakim olan ilkeleri bilmesi gerekecektir. “Medeni Usul Hukukunda Yargılamaya Hakim Olan İlkeler” yazımızı okumanızı tavsiye ederim.”Hukuk Davalarında; Dava Şartları” yazımızı okumanızı tavsiye ederim.
2. Dava Dilekçesi Nedir?
Dava dilekçesi, taraf ve dava ehliyetine sahip bir veya birden çok kişinin, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya veya bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığına ya da yokluğunun tespit edilmesine karar verilmesinin yetkili ve görevli mahkemeden talep edildiği, kanunda belirtilen asgari zorunlu içeriklere sahip, dilekçedir.
Medeni usul hukukuna göre; dava dilekçesi diğer dilekçelerden farklıdır. Öyle ki, “…Dava dilekçesi, davanın alın yazısıdır…” şeklindeki hüküm yüksek mahkemenin kararında da vurgulanmıştır. 4
Dava dilekçesinde mahkemeden –hakimden– talebinizin kabul edilmesi yönünde talepte bulunulmalıdır. Ancak bu alelade bir istek değildir. Hukuken korunan menfaatin size tanıdığı yetki ile -hakla- bu talepte bulunulacaktır. Talebin ise kanunda öngörülen yargılama faaliyetine göre ispatı gerekecektir. Davada sizin talep ettiğiniz hususlara karşı çıkacak karşı taraf veya taraflar – davalı veya davalılar- da olacaktır. Dava dilekçesinde ilke olarak şu üç hususun bir arada olmasını bekleriz:
- Dava dilekçesi kanuna uygun olmalıdır.
- Okunması kolay olmalıdır.
- Anlaşılması mümkün olmalıdır.
Bu üç şartın yerine getirilmesi Kanuna göre de yasal bir zorunluluktur. 5
3. Dava Dilekçesi Hazırlamadan Önce Araştırma Aşaması
Vakıaların Tespiti
Bir davanın dolayısıyla dava dilekçesinin hazırlanmasından önce araştırılması gereken husus “vakıa/vakıaların” tespiti olacaktır. Davacı taraf, davada talep sonucu ne olacaksa bu talep sonucuna karar verilmesi için hakimi haklılığı hususunda ikna etmelidir. Hakim ise davacının haklılığına dayandığı vakıalara ve ispat araçlarını kanuna uygun olarak kullanıp kullanmadığına göre karar verecektir.
Vakıa (olgu) kendisine hukuki sonuç bağlanmış olaylardır.6 Hukuk davalarında yargılama faaliyetinde vakıaların anlatılması ve söz konusu vakıaları ispata elverişli şekilde somutlaştırılması gerekecektir. Dava dilekçesinde vakıaların sıra numarası altında açık özetlerinin olması zorunlu bir unsurdur. 7
Dava dilekçesinin yazılmasından önce; talep sonucunu ilgilendiren tüm vakıalar not edilmelidir. Gerekirse araştırılmalıdır. Taraflarca getirilme ilkesi gereğince iddia ve savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağının başlamasından sonra vakıa ileri sürmek istisnai bir durum olacaktır.
Olayların izahı davacıya, hukuki tavsif mahkemeye aittir. 8
Dava dilekçesinin hazırlanması aşamasında vakıaların doğruluğunun da mümkün olduğunca teyit edilmesi yerinde olacaktır.
Delillerin tespiti
Bir vakıanın ispatı için başvurulan araçlara delil denir. 9 Dava dilekçesinde, davacı yan dayandığı vakıaları ispata elverişli şekilde somutlaştırmalıdır.10 Dava dilekçesinin içeriğinde; iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği yazılmalıdır. 11
Vakıaların tespitinde ayrıca söz konusu vakıaların hangi deliller ile ispatlanması gerekecekse bu delillerin de mümkün olanlarının hazırlanması ve toplanması yerinde olacaktır. Çünkü davadaki talep sonucu bu hazırlığa göre belirlenecektir. Örneğin; kira bedelinin tespiti davasında; talep sonucunu yazmadan önce “emsal kira sözleşmelerinin” toplanması yerinde olur.
Delil ile ispat birbirlerinden farklıdır. Dilekçede belirtilen vakıaların gerçekliği ve doğruluğu için deliller kullanılacaktır. İspat da bu faaliyete verilen isimdir.
Hukuki Niteleme ve Araştırma
Hukuki nitelemeyi, vakıaların veya hukuki durumun hukuk kurallarına göre adlandırılması olarak tanımlayabiliriz.
Yazımızın buraya kadar olan kısmı için dava dilekçesinin hazırlanması basit gibi gözükse de; bir avukat ile sıradan bir vatandaş, arzuhalci, yazar arasındaki en önemli ayırım bu başlık altında başlar. Avukat olmayan bir kişinin başından geçen olayları anlatması ve buna ilişkin delil göstermesi de mümkün olacaktır. Ancak söz konusu vakıaların hukuki nitelemesinin yapılması avukatın uzmanlık alanı olacaktır.
Hukuki niteleme dava dilekçesinde muhakkak olması gereken bir unsur değildir. Hukuki niteleme yapmak hakimin görevidir. Ancak dava dilekçesi hazırlanmadan önce doğru hukuki niteleme ve risk analizi yapılmalıdır.
Bir tarafın (zilyet) diğer tarafın taşınmazını kullandığı (malik) şeklinde aktarılan bir vakıaya dayanılarak hukuki niteleme yapmak mümkün değildir. Bu vakıanın “bir tarafın diğer tarafın taşınmazını akde dayalı olarak bir bedel karşılığında kullanması” şeklinde aktarılmasında ise taraflar arasında kira ilişkisinin var olduğu anlaşılacaktır. Aynı vakıayı: “bir tarafın diğer tarafın taşınmazını bir anlaşma olmaksızın kullanması” vakıasından ise el atma hukuki nitelemesi yapılacaktır. Vakıanın ne şekilde anlatıldığına göre hukuki niteleme ve o vakıaya bağlanan sonuç değişebilecektir.
Hukuki nitelemeye bağlı olarak davanın açılmasından önce bir kısım dava şartlarının veya esasa ilişkin bazı başvuruların yapılması da gerekebilecektir. Örnek vermek gerekirse; sigorta şirketine başvuru zorunluluğu, temerrüde düşürmek amacıyla ihtarname keşide etme, mehil verme, dava şartı arabuluculuk başvurusu gibi dava açmadan önce yerine getirilmesi gereken bir kısım şartlar bu aşamada değerlendirilmelidir.
Tüm bunların yanında davanın görevli mahkemesinin tespit edilmesi için hukuki nitelemeye ihtiyaç olacaktır. Görevli mahkemede açılmayan dava; hem dava şartı arabuluculuğun yerine getirilmemesine hem de gereksiz zaman kaybına neden olur.
Talep ve/veya Taleplerin Tespiti
Dava dilekçesi hazırlanmadan önce tespit edilmesi gereken unsurlardan biri de davayı açmaktaki amaca yönelik olarak talep veya taleplerdir.
Yukarıda değinildiği üzere; dava, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya veya bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığına ya da yokluğunun tespit edilmesine karar verilmesinin istenilmesine dayanmalıdır. Öyle ki bu talep aynı zamanda “icra edilir nitelikte” olmalıdır.
Medeni yargılama usulünde hakim talep sonucu ile bağlıdır. Talep sonucunda yazılmayan hususta taraf lehine karar veremeyecektir.
İyi hazırlanmış bir dava dilekçesinde talep sonucu icra edilebilir ve hakimin herhangi bir değişiklik yapmadan kararına alabileceği şekilde yazılmalıdır.
II. Dava Dilekçesinin Hazırlanması
1. Dava Dilekçesinde Bulunması Zorunlu Unsurlar
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119’uncu maddesinde dava dilekçesinde bulunması unsular:
- Mahkemenin adı.
- Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri
- Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası
- Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri
- Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri.
- Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri.
- İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği.
- Dayanılan hukuki sebepler.
- Açık bir şekilde talep sonucu.
- Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.
Olarak sayılmıştır.
Bu unsulardan; mahkemenin adının, davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değerinin, davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerinin, iddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceğinin dava dilekçesinde belirtilmemesi kanunda yaptırıma bağlanmıştır. Bu eksikliklerin giderilmesi için; davacı tarafa hakim tarafından bir haftalık kesin süre verilir, bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılır.
Yukarıda yer alan şartlar ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 32’inci maddesi aslında dava dilekçesi nasıl yazılması gerektiği cevabını vermektedir. Ancak dava dilekçesinde aşağıda yer alan şekil ve içeriğe ilişkin şartların da yerinde olması hazırlanan dava dilekçesinin okunabilir ve anlaşılabilir olmasını sağlayacaktır.
Dava dilekçesinin “deliller” bölümünde; tanık, yemin, keşif, bilirkişi, banka kayıtları, mesaj veya mail kayıtları gibi bir çok delil gösterilebilir. Bu delillerin dilekçede yazılmaması (en geç cevaba cevap dilekçesinde -basit yargılama usulünde dava dilekçesinde-) davada söz konusu delile dayanılmadığı anlamına gelecektir. Daha sonradan o delil ile ispatlanması istenilen vakıa da ispatlanamayacaktır.
2. Dava Dilekçesinin Şekline İlişkin Tavsiyeler
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda dava dilekçesinin şekline ilişkin herhangi bir sınırlama getirilmemiştir. Bu nedenle dava dilekçesi bilgisayar ortamında veya daktilo ile hazırlanacağı gibi el yazısı ile de yazılabilir. Yeter ki kanunda öngörülen unsurları içersin. Ancak dava dilekçesinin daktilo veya el yazısı ile hazırlanması durumunda okunabilirliğinin zorlaşacağı gözden kaçırılmamalıdır.
Dava dilekçesinin hazırlanmasında şekle ilişkin tavsiyeler genel olarak dilekçenin okunabilirliğini arttırmaya yöneliktir. Hakimin önüne gelecek olan dilekçenin özensiz görünmesi içeriğinin de aynı özensizlikte olduğu algısı oluşturur. Bunun için dilekçenin “okunması” amacına da hizmet etmesi yerinde olacaktır.
Davanın doğrudan adliyeye gidilerek açılması mümkün olduğu gibi, UYAP sistemi üzerinden açılması da mümkündür. Öncelikle davanın UYAP sistemi üzerinden mi yoksa adliyeden mi açılacağı kararlaştırılmalıdır. UYAP sistemi üzerinden açılmak istenen davanın Uyap Doküman Editörü formatında (UDF) hazırlanarak elektronik imza ile imzalanması gerekecektir.
Sayfa Yapısı – A4
Dava dilekçesinde standart ölçülerde A4 formatında kağıt kullanılması yerinde olacaktır. Fiziki olarak götürülerek adliyeden açılacak dava dilekçelerinde beyaz, 90 veya 100 gramlık A4 kağıt kullanılmasını önermekteyim.
Elektronik ortamda açılacak davalarda ise baskıyı zaten memur alacağı için sayfa yapısının A4 olarak seçilmesi yeterlidir.
Sayfada eğer antet kullanılmıyorsa sayfa boşluklarının; üstten 5 ile 8 cm arasında sağ ve sol kenarlardan 2,5 cm ve alt kısmından ise 4 ile 5 cm arasında ayarlanmasını tavsiye ederim.
Tipografi – Yazı Tipi – Yazı Fontu
Dava dilekçesinde yazı tipinin ne olacağı konusunda da kanunda özel bir düzenleme yer almamaktadır. Okunabilirliğin artması açısından sans serif ( kuyruklu ) yazı tipi seçilmesini tavsiye ederim. Yazı tipi seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de yazı tipinin; baskıda da bilgisayar ortamına benzer şekilde gözükmesi olacaktır. Bazı yazı tipleri oldukça ince olup yazıcıdan çıkarıldığında okunmayabilecektir.
Yazının renginin de seçilmesi mümkün olup adliyedeki yazıcının tonerinin / kartuşunun azalmasına veya yazdırma seçeneğinin düşük çözünürlükte (DPI) seçilmesine göre okunmayı güçleştirebileceği için siyah renk seçilmesi yerinde olacaktır. Adliyedeki bir çok yazıcıda renkli çıktı özelliği olmadığından; yazıda veya antette renk seçimi olacaksa davanın fiziki olarak açılması daha yerinde olur.
Punto
Yazı tipine karar verildikten sonra yazı büyüklüğü, punto seçimine de dikkat edilmelidir. Puntonun çok büyük veya çok küçük seçilmemesi gerekir. Sans serif yazı tipleri için 11 – 13 punto arası oldukça yeterli olcaktır.
Mahkeme adının yer aldığı ana başlığın metin kısmındaki punto büyüklüğünden 1 veya 2 punto büyük olması tercih edilmelidir.
Paragraf ve Satırlar Arası Boşluklar
Yazı puntosuna ve seçilen yazı tipine göre paragraflar bir boşluk, satırlar arasında en az 1 en çok 1,5 cm olacak şekilde boşluk bırakılması yerinde olur. Aksi takdirde dilekçe şekil olarak göz yorucu gözükebilir ve alt satıra geçerken aynı satırdan başlanmasına sebebiyet verilebilir.
Açıklamalar kısmında yer alan her bir paragrafın başına numara eklenmesini tavsiye ederiz. Bu sayede paragrafların anlam bütünlüğü korunur ve okunabilirlik de kolaylaşır.
Metin Biçimi
Dava dilekçesi içinde yer alan metin hazırlandıktan sonra; metnin iki yana yaslanması okunabilirliği kolaylaştırır. Ayrıca dilekçenin düzenli görünmesini sağlar. Bununla birlikte iki yana yaslama yapıldıktan sonra metin içerisinde boşluk kalıp kalmadığı da kontrol edilmelidir.
Sayfa Numarası
Dava dilekçesinde olmasını tavsiye ettiğimiz hususlardan bir diğeri ise sayfa numarasıdır. Sayfa numarası eklemek özellikle çok fazla sayfadan oluşan dava dilekçesinin okunmasını ve takibini kolaylaştırır.
Vurgulama
Dava dilekçesinde vurgulama yapılmak istenen kelime veya ibarelerin kalın (bold) olarak yapılmasını tavsiye ederiz. Metnin altını çizili hale getirme şahsi görüşüme göre okunabilirliği ve dilekçenin düzenli görülmesini engellemektedir.
Metnin italic olarak kullanılması ise bizim sadece alıntılarda veya atıflarda kullandığımız bir yöntemdir. İtalic yazının okunması normal yazıya göre okunması daha güçtür.
Büyük harf kullanımı ise yalnızca ara başlıklarda ve talep sonucunda vurgulama tekniği için tercih ettiğimiz bir uygulamadır. Bunun dışında mahkemenin adını, dosya numarası, taraf isimleri ve bunları gösteren ibareler büyük harfle yazılmaktadır.
3. Dava Dilekçesinin İçeriğine İlişkin Tavsiyeler
Dava dilekçesinin okunabilirliğinin ve anlaşılabilirliğinin sağlanabilmesi için; kanunda belirtilen unsurların imla ve yazım kurallarına uygun olarak, anlatım bozukluğuna mahal vermeden yazılması gerekir.
Davæ dilekçesi ne bir öykü yazısı ne de salt bir akademik eserdir. Dilekçede açık, net ve akıcı ifadeler kullanmak yerinde olacaktır. Dava dilekçesinde amaca hizmet etmeyen, küçük düşürücü, hakaretamiz ifadelerin olması hukuki ve/veya cezai sorumluluğu doğurabilir. Söz konusu dilekçenin amacı; mahkemeden talepte bulunmak; mahkemenin bu talebin kabulüne karar verilmesini sağlamaktır.
Kural olarak dilekçede hukuki niteleme yapmaya lüzum yoktur. Ancak karmaşık davalarda haklılığın ortaya konulması içine mer’i mevzuat hükümlerinin ve emsal nitelikteki içtihat kararlarının da eklenmesi yerinde olacaktır.
Görüşüme göre dava dilekçesinin çok kısa olması veya çok uzun olması olumlu veya olumsuz olarak değerlendirilemez. Ancak bazı hukukçular dilekçenin kısa veya uzun olması hususunda özel tavsiyede bulunmaktadır. Halbuki önemli olan dilekçenin içeriğidir. Akıcı bir dil ile yazılmış ve gereksiz anlatımlardan kaçınılarak 20 sayfa uzunluğunda bir dava dilekçesi yazılabilir.
III. Dava Dilekçesinin Hazırlanmasından Sonra Yapılması Gerekenler
Dava dilekçesinin hazırlanmasından sonra muhakkak dilekçe okunmalıdır. Hatta mümkünse ikinci veya üçüncü bir kişinin de dilekçeyi okumasında fayda olacaktır. Öyle ki bir çok avukat dilekçeyi hazırladıktan birkaç saat hatta birkaç gün sonra tekrar okumayı tercih etmektedir.
Dilekçede anlam karmaşasına neden olabilecek ibareler var ise bunların düzeltilmesi de gerekecektir.
Tüm bunlardan önemlisi “dava” bir hakkın yerine getirilmesi veya bir hakka yapılan müdahalenin önlenmesi için açılacaktır. Davanın açılması ve takibi teknik ve stratejik bilgi ve birikimi gerektirir. Bu nedenlerle uzmanlığı hukuki uyuşmazlıkları çözmek olan avukatlardan destek almanızı tavsiye ederim.
IV. Dava Dilekçesi Örneği
Aşağıda yer alan dava dilekçesinde belirtilen tüm ibareler örnek/hayali olarak yazılmıştır.
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawfirm.com
Dipnotlar
1 Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
2 PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013. s. 236.
3 Hukuk Muhakemeleri Kanunu
4 Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 1974/7326 Esas ve 1974/6426 Karar sayılı ve 19/09/1974 tarihli kararı : “…Dava dilekçesi, da vanın alınyazısıdır. Böyle olmasına rağmen dilekçeler, memleketimizde meslek alanları olan avukatlar tarafından bile gerekli dikkat gösterilmeden, adeta rastgele yazılır. İnkarına olanak bulunmayan bu gerçek karşısında, çok defa, mahkemeler veya Yargıtay Daireleri tarafların sözlü ve yazılı açıklamalarını asıl maksatlarına ve isteklerine uygun düşecek şekilde yorumlamak suretiyle uyuşmazlığı rayına oturtmak zorunda kalırlar. Bu davanın dilekçesinde davalılara ait parsellerin iptalinden genel olarak söz edilmiş, davalılara ait parsellerin tamamının veya bir kısmının iptaline karar verilmeksizin istenildiği açık değildir. Ortada amacı tam olarak göstermeyen bir kapalı ve eksik durum vardır…”
5 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 32’inci maddesinin ikinci fıkrasında: “Okunamayan veya uygunsuz yahut ilgisiz olan dilekçenin yeniden düzenlenmesi için uygun bir süre verilir ve bu dilekçe dosyada kalır. Verilen süre içinde yeni bir dilekçe düzenlenmezse, tekrar süre verilemez.”
6 Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 2015/2 Esas ve 2017/1 Karar sayılı 03/03/2017 tarihli kararı
7 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119’uncu maddesinin birinci fıkrasının e bendi
8 Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/21481 Esas ve 2018/17060 Karar sayılı 02/10/2018 tarihli kararı
9 Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 2015/2 Esas ve 2017/1 Karar sayılı 03/03/2017 tarihli kararı
10 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 194’üncü maddesinin birinci fıkrası
11 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 119’uncu maddesinin birinci fıkrasının f bendi
