İddianame Nedir? Unsuları ve İddianamenin İadesi

“İddianame nedir?” sorusu cevaplanmadan ceza muhakemesi hakkında bazı bilgileri öğrenmek gerekecektir. Soruşturma, kovuşturma, şüphe, kamu davası, savcı gibi terimler önceliklidir. Aksi takdirde iddianame unsurları ve iddianamenin iadesi kurumları tam olarak anlaşılamayacaktır.

I. İddianame Nedir? Tanım ve Temel Kavramlar

İddianame, savcılık tarafından yürütülen soruşturma neticesinde düzenlenen fail, eylem, suç ve deliller gösterilerek şüphelinin mahkemece cezalandırılmasının talep edildiği yazılı belgedir.

Tanımda geçen savcılık, soruşturma, suç ve mahkeme terimlerinin de kısaca anlatılması “iddianeme nedir?” sorusunun anlaşılması için yerinde olacaktır.

Savcı : Devlet adına suç soruşturmasını yürüten kamu görevlisidir. Yeterli şüphe varsa, kamu davası açmak için iddianame düzenler.

Soruşturma : Bir suç şüphesi üzerine delillerin toplandığı adli süreçtir. Bu aşama Cumhuriyet Savcısının sevk ve idaresinde yürütülür. Kanuna göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evredir.

Suç : Kanunun ceza veya güvenlik tedbiri ile cezalandırdığı hukuka aykırı fiildir.

Ceza Mahkemesi : Şüpheli / şüpheliler hakkında düzenlenen iddianameye göre suçun oluşup oluşmadığını değerlendiren ve ceza hükmü kuran bağımsız hakim ve/veya hakimlerden oluşan mahkemedir.

Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler.

II. İddianamenin Unsurları

Ceza Muhakemesi Kanunu’nda iddianamenin unsurları şu şekilde sıralanmıştır :

1. Şüphelinin kimliği ve avukatı
2. Maktul, mağdur veya suçtan zarar görenin kimliği ve avukatı veya kanuni temsilcisi
3. İhbarda bulunan kişinin kimliği
4. Şikayette bulunanın kimliği
5. Şikayet tarihi
6. Suçlar ve uygulanması gereken kanun maddeleri
7. Suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi
8. Deliller
9. Şüphelinin tutuklu olup olmadığı, tutuklanmış ise; gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ve süreleri
10. Suçu oluşturan olayların deliller ile ilişkilendirilerek anlatılması
11. İddianamenin sonuç kısmında işlenen suç dolayısıyla ilgili kanunda öngörülen cezalandırma istemi yer alır.

Soruşturma evresinin başlaması savcılık tarafından kendiliğinden, ihbar ya da şikayet ile olur. Bir suç işlendiği şüphesi soruşturmayı gerektirir. Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı suç hakkında detaylı araştırma yapılarak delil toplanmasını ve suç işlenmişse sonunda iddianame düzenlenerek faillerin cezalandırılmasını sağlamayı amaçlar. Ancak her soruşturma muhakkak iddianame düzenlenmesi ile sonuçlanmaz. İddianame düzenlenmesi için savcının suç işlendiği ve suçun “şüpheli” tarafından işlendiği konusunda yeterli şüpheye ulaşması gerekecektir. Aksi takdirde soruşturma dosyası takipsizlik ile kapatılacaktır. Takipsizlik hukuki bir terim olmayıp halk arasında kullanılan ifadedir. Kanunda kovuşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar olarak ifade edilmektedir.

III. İddianame Örneği

İddianamenin unsurları ve tanımına göre bir iddianame örneği şu şekildedir. (*İddianame örneğindeki olaylar ve kişiler hayal ürünü olarak hazırlanmıştır.)

İddianame örneği

IV. İddianamenin İadesi ve İddianamenin Kabulü

Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu durumda kamu davası açılmamış olacaktır.

Savcının bir iddianame düzenlemesi halinde kovuşturma yapılabilmesi için bunu ceza mahkemesine sunması gerekecektir. Ceza mahkemesi iddianamenin verildiği tarihtenn itibaren onbeş gün içinde iddianamenin iadesi ya da iddianamenin kabulü yönünde bir karar vermesi gerekecektir.

İddianamenin iadesi, zorunlu unsurları taşımaması, delillerin toplanmaması, uzlaşma veya önödeme şartlarının uygulanmaması, talep ve izin alınmaması, seri mmuhakeme usulü uygulanmaması hallerinde olabilecektir. İddianamede suç vasfının hatalı gösterilmesi, delillerin eksik toplanması, müşteki veya şüpheli beyanlarının alınmamış olması ya da aynı suça ilişkin yeniden iddianame düzenlenmesi iddianamenin iadesi için yeterli değildir. Mahkemenin iade kararına karşı savcılık tarafından itiraz edilebilecektir. İddianamenin iadesine karşı itiraz yerinde görülmezse savcılık tarafından eksiklikler giderilmek zorundadır.

İddianamenin kabulü kararı ile soruşturma aşaması sona erer ve kovuşturma aşaması başlar. Kovuşturma iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade eder. Kabul kararı ile soruşturmanın gizliliği sona erer. İddianamenin kabul kararının bir sonucu ise dava ve soruşturma zamanaşımı sürelerinin kesilmesidir. Soruşturma aşamasındaki şüpheli sıfatı yerine kovuşturma aşamasında sanık sıfatı kullanılır.

V. Savcının İddianame Hazırlama Süresi Ne Kadardır?

Kanunda savcının iddianame hazırlama süresi belirtilmemiştir. Kural olarak savcının iddianame düzenlemek için dikkat etmesi gereken husus dava zamanaşımı süresidir. Çünkü dava zamanaşımı süresi dolduktan sonra iddianame düzenlenmesinin de bir anlamı kalmayacaktır. Öte yandan soruşturma dosyası kapsamında kişilerin hürriyetini kısıtlayıcı koruma tedbirleri var ise iddianamenin daha hızlı düzenlenmesi gerekecektir.

İddianame hazırlama süresi hiç şüphesiz soruşturmaya konu eylem / eylemler, taraf sayısının çokluğu ve yürütülen soruşturmada delillerin toplanması sürecinin uzun sürmesi gibi hususlarla doğrudan bağlantılıdır. Örneğin hakaret suçuna ilişkin bir iddianamenin hazırlanması 2 – 3 hafta sürebilecekken, örgütsel faaliyet kapsamında tehdit, mala zarar verme, kasten yaralama, hırsızlık, dolandırıcılık gibi suçlar bakımından iddianame düzenlenmesi 1 yılı bulabilecektir.

Avukat Memduh Remzi BAL

Ceza Hukuku Yayınları

İletişim

Bizi Arayın : +90 212 909 86 34

Mail Gönderin : info@ballawfirm.com

whatsApp →