Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başvurusu

I. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başvurusu Nedir?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin öngördüğü bir denetim usulüdür. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde tanınan hakların devletlerce ihlal edilip edilmediğini ve devletlerin haklara saygı gösterip göstermediğini denetlemektedir. Strazburg’da bulunan uluslararası bir yargı organıdır.

Mahkemenin denetleme faaliyetini gerçekleştirebilmesi için, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi başvurusu yapılması gerekmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sözleşmede tanınan haklardan birinin veya birkaçının bir devlet tarafından ihlal edildiğini tespit ederse, ihlal kararı vermektedir. Mahkemenin verdiği bu kararın devlet tarafından uygulanması gerekmektedir.

AİHS ile korunan insan hakları;

  • Yaşam Hakkı,
  • İşkence Yasağı,
  • Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı,
  • Özgürlük ve Güvenlik Hakkı,
  • Adil Yargılanma Hakkı,
  • Kanunsuz Ceza Olmaz İlkesi,
  • Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı,
  • Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü,
  • İfade Özgürlüğü,
  • Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü,
  • Evlenme Hakkı,
  • Etkili Başvuru Hakkı,
  • Ayrımcılık Yasağı,
  • Eğitim Hakkı,
  • Serbest Seçim Hakkı
  • Mülkiyet Hakkıdır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine aleyhine başvuran ülkenin vatandaşları ya da yabancılar başvurabilmektedir. Ayrıca gerçek ve tüzel kişilerin de başvuru hakkı vardır. Fakat başvuruyu yapanın devletin ihlalinden dolayı mağdur olması zorunludur. Bununla beraber bir veya birden fazla devlet aleyhinde başvuru yapılabilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurmak ücretsizdir. Sadece posta masrafını karşılamanız gerekmektedir.

II. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Şartları

1. İç Hukuk Yollarının Tüketilmiş Olması

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ikincil bir koruma sistemidir. Bu sebeple ilk olarak ulusal mahkemelerin karar vermeleri gerekmektedir. Tarafınızca tüm iç hukuk yolları tüketilmeden Mahkemeye başvurulursa ön incelemeden reddedilecektir. Tüm kanun yollarına başvurulması, ardından Anayasa Mahkemesine başvurulması gerekmektedir. Bunların yanı sıra iç hukuk yollarında hak ihlallerinin de öne sürülmüş olması zorumludur.

Anayasa Mahkemesinin kararının tarafınıza tebliğ edilmesinden sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurabilirsiniz. İstinaf veya temyize gitmediyseniz ve karar kesinleştiyse Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuramazsınız.

2. Dört Aylık Süre İçerisinde Başvuru Yapılması

İç hukuk yollarının tüketildiği tarihten itibaren 4 ay içinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurulması zorunludur. Ülkemiz açısından bu tarih, Anayasa Mahkemesinin kararının tarafınıza tebliğ edildiği tarihtir. AİHM tarafından dikkate aldığı tarih, başvuruyu postaladığınız günün tarihidir. Mahkemeye postanın ulaştığı tarih değildir.

3. Şikayetin Sözleşmeye Taraf Olan Bir Ülkeye Yönelmesi

Başvurunun, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine taraf olan bir ülkenin aleyhine yapılması gerekmektedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine taraf olmayan bir ülke tarafından hakkınız ihlal edildiyse, mahkeme tarafından bu husus incelenemeyecektir.

4. Önemli Bir Zararın Varlığı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, kabul edilebilirlik kriterleri arasına önemli bir zararın varlığını da eklemiştir. Mahkemenin önemsiz davalara bakmaması ve küçük zararlarla uğraşmaması, dava yoğunluğunun azalması için bu değişiklik yapılmıştır. Mahkemece başvuranın önemli bir zarara maruz kalmadığı kanaatine varıldığında, bireysel başvuruların kabul edilemez olduğuna karar verilmektedir. Örneğin küçük miktarda bir para zararı için mülkiyet hakkınızın ihlal edildiğini iddia etmeniz durumunda önemli bir zarar var olmadığı için başvurunuz reddedilebilecektir.

III. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başvuru Formu

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuru yaparken en önemli husus, başvuru formudur. Başvuru formunu doldurmanız gerekmektedir. Forma Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Başvuru Formu linkinden ulaşabilirsiniz. Başvuru formunu Türkçe olarak doldurabilirsiniz. Eğer ki kimliğinizin gizli kalmasını istiyorsanız, bu talebinizi de gerekçeli şekilde başvuru formunda belirtmeniz gerekmektedir.

Başvuru formunda;

  • Başvuranın kişisel bilgileri,
  • Aleyhinde başvuru yapılan devlet,
  • Avukat veya temsilci ile başvuru yapılıyorsa bu kişinin bilgileri,
  • Başvuruya konu olayların anlatımı,
  • Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin hangi maddelerinin nasıl ihlal edildiği,
  • Kabul edilebilirlik kriterlerini sağladığınıza dair açıklamalar,
  • Başvuruya ek olarak ekleyeceğiniz belgelerin listesi,
  • Başvuranın ve vekilinin imzası yer almalıdır.

IV. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Süreci ve Karar Türleri

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuruyu; başvuru formunu doldurarak ekleriyle birlikte Fransa’daki “67075 Strasbourg Cedex France” adresine göndererek yapabilirsiniz. Mahkemeye başvurunuz gönderildikten sonra mahkemece ilk olarak kabul edilebilirlik şartları incelenmektedir. Mahkeme tarafından başvurunun kabul edilebilirlik şartlarını taşıdığına karar verilmesi durumunda ilk incelemeye geçilecektir.

İlk incelemeyi tek yargıç, Komite veya Daire yapabilmektedir. Eğer ki başvuru gerekli bütün kabul edilebilirlik kriterlerini sağlamıyor olması sebebiyle açıkça kabul edilemezse tek yargıç tarafından karar bağlanmaktadır. Başvuru, Mahkeme’nin önceden birçok davada karar verdiği bir konuyla ilgili sorun içeren bir dava ise Komite tarafından ele alınmaktadır. Mahkemenin önüne daha önce gelmemiş tarzda bir başvurusuysa Daire tarafından ele alınmaktadır.

İlk incelemede; kabul edilemezlik kararı, kabul edilebilirlik kararı veya kabul edilebilirliğin ve esasın birlikte incelenmesine karar verilebilmektedir. Kabul edilemezlik kararı verilmesi durumunda başvurunuz reddedilmiş olacaktır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sözleşmeye üye Devlet üzerinde bağlayıcı olan ihtiyati tedbir kararı da verebilmektedir. İhtiyati tedbir tüm ilgili belgeleri inceledikten sonra verilmektedir. İhtiyati tedbir talebi istisnai olarak mahkemenin “https://r39.echr.coe.int” şeklindeki internet sitesinden de yapılabilmektedir.

Tedbirin uygulanmaması durumunda başvurucunun ciddi, geri dönülmez zararla gerçekten karşı karşıya kalma tehlikesinin olduğu sonucuna varması halinde karar vermektedir. İhtiyati tedbir talebiniz varsa buna dayanak olan tüm belgeleri başvuru ile birlikte mahkemeye sunmanız gerekmektedir.

Özellikle sınırdışı davalarına ilişkin kararlar ile ilgili ihtiyati tedbir talebi kabul edilebilmektedir. Mahkemeye sınır dışı edilecek ülke, tarih ve saatin de başvuruyla bildirilmesi gerekmektedir. Bununla beraber nihai kararın yakın olması ve hemen icra edilmesi tehlikesinin bulunduğu durumda başvurucular kararı beklemeksizin, kararın verileceği tarihi açık bir şekilde belirterek ve talebin, nihai yerel kararın olumsuz olmasına tabi olduğunu belirterek ihtiyati tedbir talebinde bulunabilirler.

Kabul edilebilirlik veya kabul edilebilirliğin ve esasın birlikte incelenmesine karar verildikten sonra mahkemece Hükümete bildirimde bulunulmaktadır. Başvurunun Hükümete gönderilmekte ve Hükümet yazılı görüşlerini sunmaya davet edilmektedir. Hükümetin cevapları ise size iletilmekte, herhangi bir tazminat talebiniz olup olmadığını bildirmeniz istenmektedir. Bu aşamada tazminat istemezseniz başvuru formunda tazminat istemiş olsanız dahi mahkeme tarafından lehinize tazminata hükmedilmeyecektir.

Bu aşamalardan sonra Mahkeme tarafından başvuruya konu hakkın ihlal edilip edilmediği denetlenmektedir. Bu inceleme sonucunda ihlal kararı veya ihlal bulunmadığına dair karar verilmektedir.

Mahkeme tarafından hak ihlali kararı verilmesi durumunda; devletin tazminat ödemesine, kanun değişikliği gibi genel önlemlerin alınmasına veya davanın tekrar açılması gibi bireysel önlemlerin de alınmasına karar verilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine taraf olan devletler tarafından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararlarına uyulması zorunludur.

Avukat Ece Deniz Vardar

İletişim

Bizi Arayın : +90 212 909 86 34

Mail Gönderin : info@ballawfirm.com

whatsApp →

Ece Deniz Vardar hukukun bir çok alanında müvekkillerine profesyonel avukatlık hizmeti sunmaktadır. BAL Avukatlık Bürosu'nun geniş çaplı hukuk hizmetlerinde aktif rol almaktadır.