
Birlikte mülkiyet, bir mal üzerindeki kullanma yararlanma ve tasarrufta bulunma hakkının birden fazla fazla kişi tarafından kullanılmasıdır. Birlikte mülkiyet, Türk Medeni Kanunu’nun Eşya Hukuku kitabında düzenlenmiştir. Kanunda birlikte mülkiyet; paylı mülkiyet ve elbirliğiyle mülkiyet olarak ikiye ayrılmıştır. Tarafların kanunda sayılanlar dışında birlikte mülkiyet çeşidi meydana getirmeleri mümkün değildir. Bunun sebebi mülkiyet hakkının bir ayni hak olması ve ayni hakların sınırlı sayıdalık ilkesine tabi olmasıdır.
Bu yazımızda elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete çevrilmesi incelenecek olup öncesinde bu mülkiyet çeşitlerine değineceğiz.
I. Paylı Mülkiyet
Paylı mülkiyet diğer adıyla müşterek mülkiyet Türk Medeni Kanun’nun 688’inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre “Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır.”
Bu tanımdan ve kanunda yola çıkarak paylı mülkiyetin unsurlarından bahsedecek olursak ilk olarak; paylı mülkiyete konu şey üzerinde tek bir mülkiyet söz konusudur. Yani paylı mülkiyette mal maddi olarak bölünmemiştir. Mal üzerindeki hak yetkiler ve yükümlülükler bölünmüş durumdadır. Bir diğer unsur ise şudur: paylı mülkiyette paydaşın hakkı, paydaşa konu malın tamamına yayılmıştır. Yani malikler malın her yerinde hak sahibidir. Bununla birlikte paylı mülkiyette paydaşların kendi payları üzerinde tasarruf yetkisi bulunmaktadır.
Paylı mülkiyetin kuruluşu ise hukuki işlemlere bağlı olarak birden fazla şekilde gerçekleşebilir. Satış sözleşmesi ile paylı mülkiyet kurulabileceği gibi, ölüme bağlı tasarruf işlemleri veya mahkeme kararı ile de paylı mülkiyet ilişkisi kurulabilir. Mahkeme kararıyla paylı mülkiyetin kurulması, Türk Medeni Kanunu’nun 644’üncü maddesi uyarınca mevcut olan elbirliğiyle mülkiyetin talep üzerine sulh hukuk mahkemesi tarafından paylı mülkiyete çevrilmesiyle gerçekleşir.
II. Elbirliğiyle Mülkiyet
Elbirliğiyle mülkiyet, Türk Medeni Kanunu’nun 701’inci maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre “Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.” Kanunda elbirliğiyle mülkiyetin tanımına yer verilmiştir. Elbirliğiyle mülkiyette ortaklar arasındaki ilişki mülkiyet ilişikisi kurulmadan önce de mevcuttur. Buna verilebilecek en iyi örnek miras ortaklığıdır. Miras ortaklığındaki ilişki, mülkiyet ilişkisi kurulmadan önce de mevcuttur.
Elbirliğiyle mülkiyette ortakların tek başına tasarruf edebilecekleri payları mevcut değildir. Bu nedenle paydaşlık değil ortaklık söz konusudur. Ortakların mülkiyeti, ortaklığa konu malvarlığının tamamına yaygındır. Bu nedenle elbirliği mülkiyetinde malların yönetimi, kural olarak oybirliği ile gerçekleştirilir. Elbirliği mülkiyeti yalnızca kanunda belirtilen hallerde mevcut olabilir. Hukukumuzda elbirliği mülkiyeti, miras ortaklığı, aile malları ortaklığı, mal ortaklığı ve adi ortaklık şeklinde oluşabilmektedir.
III. Elbirliğiyle Mülkiyetin Paylı Mülkiyete Çevrilmesi
Türk Medeni Kanunu’nun 703’üncü maddesinde elbirliğiyle mülkiyetin sona erme halleri sayılmıştır: “Elbirliği mülkiyeti, malın devri, topluluğun dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesiyle sona erer.”
Elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete çevrilmesi, sulh hukuk mahkemesinin kararıyla veya 3402 Sayılı Kadastro Kanunu uyarınca tapu müdürlüklerince gerçekleşebilmektedir.
1. 3402 Sayılı Kadastro Kanunu Uyarınca Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Çevrilmesi
Kadastro Kanunu’nun Ek 3’üncü maddesine göre tapu müdürlüklerince elbriliğiyle mülkiyeti paylı mülkiyete çevirmek mümkündür. Kanun’da usul özetle şu şekilde anlatılmıştır: Mirasçılardan biri elbirliğiyle mülkiyetin paylı mülkiyete dönüştürülmesi için tapu müdürlüğünden talepte bulunur. Tapu müdürlüğü mirasçılara çağrıda bulunarak belirlenen süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Diğer mirasçılar tarafından herhangi bir itiraz ileri sürülmediği ya da beliritlen süre içinde ortaklığın giderilmesi davası açılmadığı takdirde talebe konu edilen taşınmaz paylı mülkiyete dönüştürülür. Bu durumda mirasçıların payları oranında tapuya tescil edilir.
2. Dava Yoluyla Elbirliğiyle Mülkiyetin Paylı Mülkiyete Çevrilmesi
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi ise kanunun 644’üncü maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde gereğince bir mirasçı, terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hakimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.
Mirasçılara gönderilecek davetiyede “belirlenen süre içinde elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya paylaşma davası açılmadığı takdirde istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verileceğinin” bildirilmesi zorunludur.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davalarını mirasçılar açabilir. Mirasçılar dışında alacaklılar da İcra İflas Kanununun 121. maddesi uyarınca icra hakiminden “yetki belgesi” almak kaydıyla bu davayı açabilirler.
Bu tür davalarda mirasçılık belgesine atıf yapılmakla yetinilmemeli; hüküm sonucunda infazda tereddüte neden olunmayacak şekilde elbirliği halindeki mülkiyetin veya payın mirasçılık belgesindeki paylar oranında paylı mülkiyete çevrilmesine karar verilmelidir.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi davalarına ilişkin kurulacak hükümde tüm paydaşların paylarının ve paydasının gösterilmesi, paydaşlara verilen payların toplamı ile paydanın birbirine eşit olması gerekir. Taraf teşkili kamu düzenine ilişkin olup re’sen yargılamanın her aşamasında gözönünde bulundurulması gerekir.
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawfirm.com