
Türk hukukunda kaan hısımlarının mirasçılığının belirlenmesinde zümre sistemi benimsenmiştir. Zümre sisteminde soy esas alınır. Bu anlamda zümre kavramından anlaşılması gereken zümre başı olan bir kimse ve ondan üreyen yani altsoyu olan kimslerin tümü anlaşılır. Miras, mirasbırakanın ölümüyle gündeme geldiği için zümreler mirasbırakandan başlayarak belirlenir. Zümre başı da zümreye dahildir.
I. Zümreler
Zümre sisteminde kanun koyucu tarafından kimlerin mirasçı olacağı ve ne kadar miras payı alacakları belirlenmektedir. Hukuk sistemimizde üç mirasçı zümresi bulunmaktadır.
- Birinci Zümre: Mirasbırakanın altsyoundan oluşmaktadır. Bu zümrede zümre başı mirasbırakandır. Ancak mirasbırakan öldüğü için mirasçılığından söz edilemez. Bu nedenle birinci zümrede zümre başı yoktur. Birinci zümre mirasçıları mirasbırakanın çocukları, torunları ve evlatlığıdır.
- İkinci Zümre: İkinci zümre mirabırakanın ana babası ve onların ortak ve ortak olmayan çocuklarından oluşur. Yani örnek olarak ana baba, kardeş ve yeğenlerdir.
- Üçüncü Zümre: Üçüncü zümre mirasbırakanın büyük ana ve büyük babası ve onların ortak ve ortak olamayan çocuklarından oluşur. Bunlar amca dayı, hala teyze ve onların altsoyudur.
- Eş ise her üç zümre ile birlikte mirasçı olur.
Zümre sisteminde hakim olan prensip, mirasbırakana en yakın derecenin mirasbırakana ilk sırada mirasçı olmasıdır.
II. Zümre Sistemine Hakim Olan İlkeler
Zümre sisteminde beş temel ilke söz konusudur.
- Zümreler arasında öncelik ilişkisi: Bu ilkeye göre önce birinci zümre mirasçı olur. Birinci zümrede mirasçı yoksa ikinci zümre mirasçı olur. İkinci zümrede de mirasçı yoksa üçüncü zümre mirasçı olur. Bu zümrede de mirasçı yoksa, mirasbırakan ölüme bağlı tasarrufla mirasçı atamamışsa ve eşi yoksa miras devlete geçer.
- Zümre içinde öncelik ilişkisi: Bu ilkeye göre zümre içindeki ön sıradaki mirasçı, bir alt sıradaki mirasaçının mirasçılığını engeller. Örnek olarak mirasbırakanın çocukları, mirasbırakanın torunlarından önce mirasçı olurlar.
- Eşitlik ilkesi: Miras, birinci zümrede zümrede kök başlarına, ikinci ve üççüncü zümrede kök başlarına göre eşit olarak paylaştırılır.
- Halefiyet ilkesi: Zümre başı veya kök başı mirasbırakandan önce ölmüşse veya mirasçı olamıyorsa, mirası reddetmiş veya çıkarılmışsa onun yerini altsoyu alır. Onun payına düşen miktar aynı oranda altsoyuna geçer. Altsoyda birden fazla mirasçı var ise bu pay eşit olarak aralarında paylaştırılır.
- Yatay şişme ilkesi: Mirasçılardan birinin mirasçılıoğı ortadan kalkıyorsa ve o mirasçının da altsoyu yoksa, o mirasçının payı birlikte mirasçı olduğu diğer mirasçılara geçer. Yatay şişme ilkesinde mirassçılığı ortadan kalkan mirasçı hiç yokmuş gibi kabul edilir ve onun miras payı diğer mirasçılar arasında paylaştırılır.
III. Zümre Sisteminde Bazı Özel Durumlar
1. Zümre Sisteminde Mirasbırakana Çift Hısımlık Bağı ile Bağlı Olanların Mirasçılığı
Bir zümre içierisnde mirasçı, mirasbıarakana çift hasımlık bağı ile bağlı olabilir. Bu durumda bu mirasçı her bir hattan gelen miras payını ayrı ayrı alır.
2. Yarım Kan Hısımlarının Mirasçılığı
Yarım kan hısımlığı sadece babanın bir annenin ayrı kişiler olduğu veya sadece annenin bir babanın farklı kişi olduğu durumlardır. yarım kan hsıımları sadece mirasbırakan ile ortak zümre başından pay alır.
Örneğin; mirasbırakanın terekesi ana ve babası arasında eşit olarak paylaştırılır. Altsoyu olmayan M öldüğünde ana bir kardeşi S ve ana baba bir kardeşi L hayattadır. Mirasbırakanın anne ve babası ise kendinden önce ölmüştür. Bu durumda M’nin mirası ilkiye bölünerek ana ve baası arasınd apaylaştırılır. Ancak onlar hayatta olmadığı için yarım kan kardeşi olan S’ye 1/4 pay düşer. ana baba ortak kardeşi M’ye ise hem anneden hem babadan 1/2 + 1/4 olmak üzere toplam 3/8 pay düşer.
3. Evlilik Dışı Doğan Çocuğun Mirasçılığı
Anne tarafı bakımından evlilik dışında doğan çocuk, tıpkı evlilik birliği içinde doğan çocuck gibi ananın mirasçısı olur. Ana bakımından evlilik dışında veya evlilik içinde doğan çocucklar bakımından eşitlik ilkesi geçerlidir ve bir fark yoktur.
Baba tarafından ise farklı bir durum söz konusudur. Evlilik içinde doğan çocukla evlilik dışınd adoğan çocucuğun mirasçılık bakımından eşit olarak kabul edilebilmesi için babanın evlilik dışında doğan çocuğu tanıması gerekmektedir. veya Babalık davası ile çocucuğun babaya bağlanmış olması gerekmektedir.
4. Evlatlığın Mirasçılığı
Evlatlık, evlat edinenin birinci zümresine dahil yasal mirasçısıdır. Birnci zümredeki evlat edinenin çocukları ile aynı oranda miras payına sahip olur. Evlatlık, evlat edinenin birinci zümreye giren yasal mirasçısıdır. Ancak dikkat edilmelidir ki evlat edinilen, evlat edinenin mirasçısı olmasına rağmen, evlat edinen evlatlığın mirasçısı olamaz.
Evlatlık ilişkisi için gerekli şartlar gerçekleşmiş ve işlemlere başlanmış fakat henüz tamamlanmadan evlat edienn ölmüşse bu durum evlat edinme işleminin tamamlanmasına engel olmaz. Evlat edinilecek kişi, evlat edinme işlemine başlamış kişinin mirasçısı olur.
IV. Devletin Yasal Mirasçılığı
Mirasbırakanın eşi ve hiçbir zümrede yasal mirasçısı ve atanmış mirasçısı da bulunmuyorsa devlet terekenin mirasçısı olur. Devletin tereke borçlarından sorumluluğu terekeden eline geçen miktarla sorumludur. Devlet de diğer mirasçıalrla aynı haklara sahiptir. Bu nedenle istihkak davası açma hakkı mevcuttur.
Devlet mirasçı olduğu anda terekenin resmi defteri tutulur. devlet deftere yazılmış olan tereke borçlarından miras yolu ile edindiği değerlerle sınırlı olarak sorumlu olmaktadır.
V. Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı
Sağ kalan eşin mirasçı olabilmesi için bazı şartlar gerekmektedir:
- Mirasbırakanın ölüm anında sağ kalan eş ile mirasbırakan arasında geçerli bir evlilik akdinin var olması gerekmektedir. Tarafların nişanlı olması veya fiili birleşmeler, o kişilere yasal mirasçı olma hakkı vermez. Eğer eşler arasındaki boşanma kararı kesinleşmiş ise birbirlerine mirasçı olamazlar.
- Eş, mirasbırakanın ölüm anında sağ olmalıdır. Eeğer eş mirasbırakandan önce ölürse eşin mirasçı olması mümkün değildir.
Ancak dikkat edilmelidir ki ölen eşin kan hısımları ile sağ kalan eş arasında miras ilişkisi bulunmamaktadır. Eşler arasında halefiyet ilkesi geçerli değildir. Bu nedenle kayın hısımları mirasçı olamazlar.
1. Boşanma Davasının Eşin Mirasçılığına Etkisi
Boşanmanın kesinleşmesiyle birlikte eşler birbirlerine mirasçı olamazlar. Bununla birlikte, boşanmadan önce eşlerin birbirleri lehine yaptıkları ölüme bağlı tasarrufla sağlanan hakları da kaybederler. Ancak eşler hakkında ayrılık kararı verilmiş olması, eşler birbirine mirasçı olmasını engellemez.
Boşanma davası devam ederken eşlerden biri ölürse ölen eşin mirasçıları boşanma davasına devam edebilirler. Diğer eşin kusurunun ispatlanması halinde sağ kalan eş, ölen eşin mirasçısı olamaz. Aynı zamanda boşanamdan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakkı kaybederler. Ancak eş yaptığı ölüme bağlı tasarrufun boşanmadan sonra da geçerli olacağına ilişkin bir hüküm koymuşsa tasarruf geçerli kalır.
2. Butlanla Sakat Bir Evlilikte Eşin Mirasçılığı
Evliliğin mutlak butlanla sakat olduğu haller Türk Medeni Kanunumuzun 145’inci maddesinde sayılmıştır. Buna göre şu hallerde evlilik mutlak butlanla sakat olacaktır:
- Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
- Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması.
Mutlak butlan hallerinin varlığı durumunda mirasbırakanın ölümünden sonra da ilgilliler mutlak butlan davası açabilirler. İlgililer dava açmazsa veya açılan davaya devam etmezlerse evliliğin ölümle sonuçlanmasın ailişkin hükümler uygulanır.
Ayırt etme gücünden geçici yoksunluk, aldatma, korkutma, yanılma gibi nisbi butlan hallerinin varlığında ise mirasbırakanın ölümünden sonra ilgililer nisbi butlan davası açamazlar. Yalnızca açılmış olan davaya devam edebilirler.
3. Eşin Yasal Miras Payı
Daha önce de belirttiğimiz üzere sağ kalan eş her bir zümreyle birlikte mirasçı olur. Sadece birlikte mirasçı olduğu zümreye göre miras payı oranı değişir. Sağ kalan eşin hangi zümrede ne oranda pay alacağı aşağıda açıklanmıştır.
A. Eşin Birinci Zümre İle Birleşmesi
Eş, birinci zümre mirasçıları ile bir arada mirasçı oluırsa, mirasın 1/4’ünü alır. Geri kalan pay ise birinzi zümre olan altsoyla yaki çocuk ve torunlar arasında paylaştırılır.
B. Eşin İkinci Zümre İle Birleşmesi
Eşin ikinci zümreyle birleşmesi, yani mirasbırakanın ana babası ve kardeşleriyle birlikte mirasçı olması halinde eş 1/2 pay alır. Geriye kalan 1/2 pay ise zümre başları arasında paylaştırılır.
C. Eşin Üçüncü Zümre İle Birleşmesi
Eşin, üçüncü zümreyle birlikte mirasçı olması halinde terekenin 3/4’ünü alır. Kalan 1/4 oranındaki pay ise zümre başları arasında yani büyük anne ve büyük baba arasında paylaştırılır. Zümre başlarının hayatta olmaması halinde bu paylar varsa zümre başlarının çocucklarına geçer. Ancak diğer zümre gruplarından farklı olarak bu zümrede miras payları sadece çopcuklara geçer. Çocukların çocukları yani zümre başlarının torunlarına geçmez. Bu durumun bir sonucu olarak sağ kalan eş mirasçı olarak sadece zümre başlarının torunları ile birleşiyorsa, mirasın tümü sağ kalan eşe kalır.
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawfirm.com