Vasiyetnamenin Açılması

Vasiyetname mirasbırakanın henüz hayattayken son arzularını dile getirdiği ölüme bağlı bir tasarruftur. Türk Medeni Kanunu’muzda vasiyetnamye yönelik bazı koruma önlemleri öngörülmüştür. Bunlardan biri de kanunun 589’uncu ve devamı maddelerinde düzenlenen vasiyetnamenin açılmasıdır. Vasiyetnamenin açılması bir çekişmesiz yargı işi olup amacı, tereke mallarının korunması ve hak sahiplerine ulaşmasıdır.

I. Vasiyetnamenin Açılması Usulü

Mirasbırakanın ölümünden sonra vasiyetname geçerli olup olmadığına bakılmaksızın derhal sulh hukuk hakimine teslim edilmesi zorunludur. Sulh hukuk mahkemesi hakimi teslimden itibaren bir ay içinde vasiyetnameyi açar ve mirasçılara okur. İlgililer kavramından anlaşılması gereken vasiyetname lehdarları yanında, belirli mal bırakmaya konu mal üzerinde başta intifa ya da rehin hakkı olmak üzere genel olarak sınırlı aynî hak sahipleri veya vasiyeti yerine getirme görevlisidir.

Mahkeme resmi vasiyetnamede noterin ihbarından sonra el yazılı vasiyetnamede ilgili kşinin bildirminden sonra mirasçılara mirasın açılacağı gün ve saati bildirir davetiye çıkarır. Hakim, davet edilen günde gelen mirasçılar huzurunda ve hiçbir mirasçı gelmemiş ise yokluklarında vasiyetnameyi açarak okur. Bu durum hâkim, zabıt katibi ve hazır bulunan ilgililerce imzalanan bir tutanakla tespit edilmektedir. Şayet vasiyetname resmî şekilde düzenlenmemişse, vasiyetnamenin metnine, imzasına ve tarihine dokunulmadan boş bir yerine ve vasiyetnamenin kâğıdında elverişli yer yoksa altına bir kağıt yapıştırılarak vasiyetnamenin okunduğu tarih de eklendikten sonra, hakim, zabıt kâtibi ve hazır bulunan ilgililerce imzalanmak suretiyle mahkeme mührü ile mühürlenir. Ardından açılan vasiyetname hakim tarafından güvenilir bir yerde saklanır.

Vasiyetnamenin açılmasında kesin yetki kuralı geçerlidir. Buna göre yetkili mahkeme mirasbırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Kesin yetki söz konusu olduğu için mahkemece yargılamanın her aşamasında gözetilmektedir. Mahkeme yetkisiz olduğunu tespit ederse derhal yetkisizlik kararı verir. Ardından dosyanın yetkili mahkemeye gönderilmesine karar verir.1

1. Sulh Hakiminin Yapacağı İşlemler

Resmi vasiyetnamenin tevdi olması üzerine sulh hakiminin yapacağı işler; öncelikle mirasbırakanın güncel nüfus kaydının temin ederek ölü olduğunu saptamaktır. Mirasbırakanın hayatta olduğunun tespit edilmesi durumunda, vasiyetnamenin açılma şartları gerçekleşmemiş olur. Bunun üzerine hakimin yapacağı iş talebin reddi ile resmi vasiyetnameyi tevdi eden mercie iade etmektir.

Mirasbırakanın öldüğü tespit edildikten sonra, varsa mirasbırakanın mirasçılık belgesinden, yoksa da nüfus kayıtlarından tespit edilebilen bilinen tüm mirasçıları ile vasiyetnameyle ilgili bulunan vasiyetname lehdarı ve vasiyete konu mal üzerinde aynî hak sahipleri gibi tüm ilgilileri usulüne uygun şekilde davet edilir. Belirlenen günde mirasçılar gelmese dahi vasiyetname açılarak okunmaktadır. Söz konusu açılma işlemini tutanağa bağlanır ve vasiyetname saklanır. Sulh hakimin vasiyetnamenin açılmasına yönelik iş ve işlemleri bunlardan ibarettir.

Vasiyetnamenin açılması dosyasında vasiyetnamenin iptali veya tenfizi davaları bekletici mesele yapılmamaktadır. Vasiyetnamenin açılmasında çekişmeli işler incelenmemekte ve bir eda hükmü kurulmamaktadır. Ancak aksi mümkündür. Yani vasiyetnamenin iptali davasında vasiyetnamenin açılması davasının bekletici mesele yapılması gerekmektedir.2

2. Vasiyetnamenin Açılması Merasimi

Yargıtay’a göre mahkeme tarafından ilgililere çıkarılan davetiyenin usulüne uygun olarak tebliğ edilmesi ve vasiyetname örneğinin davetiyenin ekinde bulunması gerekmektedir.

Davet üzerine mirasçılar ve ilgililer tarafından duruşmaya katılmak zorunlu değildir. Vasiyetnameye dair
beyan ve itirazlarını bir dilekçe yoluyla da ileri sürebilirler. Sulh hakimi, duruşmaya iştirak eden mirasçılar ve ilgililere vasiyetnameye karşı beyanlarını sorar. Vasiyetnameyi kabul edip etmedikleri veya iptal davası açıp açmayacaklarına dair beyanlar duruşma tutanağına geçirilir. Duruşmaya hiçbir mirasçı katılmasa da vasiyetname yokluklarında açılmış sayılır. Yargılama sonucunda hakim tarafından vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tespitine karar verilmektedir. Tutanak taraflarca imzalandıktan sonra vasiyetnamenin açılması merasimi sonlanmaktadır. Vasiyetnamenin açılması işlemi bundan ibarettir. Bunun haricinde vasiyetnameye yönelik itirazlar bu dava incelenmez. Vasiyetnamenin iptali veya tenfizi davasına konu edilmelidir.

3. Vasiyetnamenin Açılmasının Sonuçları

Mirasta hak sahibi olanlara gideri terekeden karşılanmak üzere, vasiyetnamenin kendileriyle ilgili kısımlarının onaylı örneği tebliğ edilmektedir. Tebliğin önemli bir sonucu vasiyetnameye dair talep ve itirazlara ilişkin sürelerin başlamasıdır. Vasiyetnamenin açıldığı veya bunun ilgiliye tebliğ edildiği tarih itibariyle;

  • vasiyeti yerine getirme görevlisinin söz konusu görevi kabul etmediğine yönelik itiraz amacıyla öngörülen onbeş günlük süre (TMK md.550/3),
  • vasiyetnamenin iptali davasında, iyiniyetli davalılara karşı öngörülen on yıllık hak düşürücü süre (TMK md.559),
  • tenkis davasında öngörülen on yıllık hak düşürücü süre (TMK md.571),
  • atanmış mirasçılık belgesi veya vasiyet alacaklısı belgesi düzenlenmesinde mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından yapılabilecek itiraz için öngörülen bir aylık süre (TMK md.598/2),
  • vasiyet alacaklısı yönünden vasiyetname içeriğinin yerine getirilmesi amacıyla vasiyetnamenin tenfizi davasında öngörülen on yıllık zamanaşımı süresi (TMK md.602),
  • vasiyetname ile atanmış mirasçılar yönünden, mirasın gerçek reddi isteminde öngörülen üç aylık hak düşürücü süre (TMK md.606/2),
  • vasiyetname ile atanmış mirasçılar yönünden, mirasın reddine ilişkin usule uyulmak suretiyle terekenin resmî defterinin tutulmasını talep amacıyla öngörülen bir aylık süre (TMK md.619),
  • mirasbırakanın alacaklılarının, talebe rağmen alacaklarının ödenmediği ya da güvence verilmediği durumda vasiyetname ile atanmış mirasçıların mevcut olması halinde terekenin resmî tasfiyesini isteyebilecekleri üç aylık süre (TMK md.633/1),
  • miras sebebiyle istihkak davasında tereke malını elinde bulunduran iyiniyetli davalılara karşı öngörülen on yıllık zamanaşımı süre (TMK md.639/1) işlemeye başlar.

Vasiyetnamenin tenfizi davasının açılabilmesi için vasiyetnamenin iptali davasının açılmamış olması gerekmektedir. Vasiyetnameye yönelik itiraz söz konusu olup vasiyetnamenin iptali yoluna gidilmişse itiraza ilişkin uyuşmazlığın çözümlenmesi lazımdır. Dolayısıyla görülecek davada vasiyetnamenin iptali davası bekletici mesele yapılmalıdır.

Gökçe Aral

İletişim

Miras Hukuku Yayınları

Bizi Arayın : +90 212 909 86 34

Mail Gönderin : info@ballawfirm.com

whatsApp →

Dipnotlar

  1. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2018/8002 Esas, 2019/342 Karar sayılı ve 21/01/2019 tarihli kararı ↩︎
  2. İzmir BAM 1. Hukuk Dairesi 2017/125 Esas, 2017/123 Karar sayılı ve 09/02/2017 tarihli kararı ↩︎
Avukat Gökçe Aral tarafından hazırlanan hukuki makaleler ve haberler hakkında detaylı bilgi edinin.