Vasiyetname, bir kimsenin ölümünden sonra mirasının ne şekilde paylaşılacağını öngören bir ölüme bağlı tasarruftur. Hukukumuzda bir vasiyetnamenin kurulması katı şekil şartlarına bağlanmıştır. Ortada geçerli bir vasiyetnameden söz edebilmek için kişinin vasiyet yapma iradesinin bulunması ve bu iradeyi açıklaması gerekir. Vasiyetname tek taraflı bir hukuki işlemdir ve gerektiğinde her zaman geri alınabilir.
I. Vasiyetname Yapma Şekilleri
Vasiyetname yapmanın farklı şekilleri öngörülmüştür. Gerekli şekil şartlarına uyulmadığı takdirde vasiyetnamenin iptali istenebilecektir. Vasiyetname yapma şekilleri üç tanedir:
- El yazısı ile vasiyetname: El yazısı ile vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için nitelikli yazılı şekil şartı aranmıştır. Buna göre vasiyetnamenin mirasbırakan tarafından baştan sona elle yazılmış olması, yıl ay ve gün belirtilmiş olması, mirasbırakanın el yazısı ile imzalı olması gerekmektedir.
- Resmi vasiyetname: İspat açısından daha kuvveti bir delil teşkil eder. Resmi vasiyetname, Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilen diğer bir görevli önünde iki tanığın katılması ile yapılan vasiyetnamelerdir. Türk Medeni Kanunu’nun 536’ncı maddesinde “(I) Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar. (II)Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.” hükmüne yer verilmiştir. İlk fıkrada bahsi geçen söz konusu kişilerin mirasçı olmaları vasiyetnamenin iptaline sebep olur. Ancak ikinci fıkradaki durumun varlığı halinde sadece bahsi geçen kişiler lehine yapılan tasarruf geçersiz hale gelir.
- Sözlü vasiyet: Sözlü vasiyet yalnızca diğer vasiyet şekillerinin yapılma imkanı olmadığı hallerde söz konusu olur. Ölüm tehlikesi, hastalık, savaş halleri buna örnektir. Bu durumda vasiyetçi son arzularını iki tanığa beyan eder. Tanıklar bu beyanları yazıya döker ve mümkün olan en kısa sürede bu yazılı belgeyi en yakın asliye hukuk veya sulh hukuk mahkemesine ibraz eder. Bununla birlikte oratada olağanüstü bir durum olduğunu onaylarlar ve mirasbırakanın vasiyetname yaptığı sırada fiil ehliyetine sahip olduğunu bildirirler. Mirasbırakanın, sonrada diğer şekillerde vasiyetname yapma imkanı ortaya çıkarsa, bu imkanın ortaya çıkmasından itibaren bir ay süre ile vasiyet geçerli kalır. Ancak bir aylık sürenin geçmesi ile geçersiz hale gelir. Mirasbırakanın bir aylık süre içerisinde ölmesi halinde ise sözlü vasiyetname geçerli olur.
Vasiyetname Örneği
Noterde düzenleme şeklinde vasiyetname örneğinde bahsi geçen her şey hayali olarak yazılmıştır.
II. Vasiyetnamenin Geri Alınması
Vasiyetname, mirasbırakanın tek taraflı irade beyanı ile kurulduğundan her zaman geri alınabilmektedir. Mirasbırakan tarafından vasiyetnamenin bir kısmından veya tamamından dönülebilmektedir. Vasiyetnamenin geri alınması, vazgeçilemeyecek haklardandır. Vasiyetnamenin geri alınması üç yöntemle mümkündür. Bunlar yeni bir vasiyetname düzenlemek, eski vasiyetnameyi yok etmek ve sonraki tasarruflardır.
A. Mirasbırakanın Yeni Bir Vasiyetname Yapması
Mirasbırakan, vasiyetname için kanunda öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnameden her zaman dönebilir. Bu halde mirasbırakan yeni yaptığı vasiyetnamede eski vasiyetnamenin tümünün geçersiz olduğunu belirtmelidir. Buna açıkça dönme denir. Eğer vasiyetname bir bütün teşkil ediyorsa ve mirasbırakan bir kısmından dönüyorsa bu kısmi dönme vasiyetnamenin tümünden dönme olarak kabul edilir. Bir bütün teşkil etmiyorsa, bir kısmından dönülebilmektedir.
Vasiyetnamenin geri alınması halinde mirasbırakanın yasal mirasçıları, kendiliğinden mirasçı olur. Vasiyetnamenin yapıldığı şekilde geri alınması şart değildir. Örneğin resmi bir vasiyetname, el yazılı bir vasiyetname ile geri alınabilmektedir.
Dönme iradesinin ortaya koyulduğu vasiyetnameden de dönülmesi halinde mirasçılığın neye göre belirleneceği mirasbırakanın maksadına göre belirlenir. Mirasbırakan ikinci vasiyetnameden dönme ile ilk vasiyetnamenin geçerlilik kazanmasını istiyorsa buna göre yorumlanır. Ancak sonraki dönme iradesinden bu anlaşılmıyorsa yasal mirasçılık geçerli olur.
B. Tasarrufta Bulunmak
1. Vasiyetnamenin Yeni bir Ölüme Bağlı Tasarrufla Zımni Olarak Geri Alınması
Mirasbırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak surette önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonraki vasiyetname onun yerini alır. Kuşkuya yer bırakmayacak şekilde yaptığı yeni vasiyetname ile önceki vasiyetnameyi tamamlamak istiyorsa her iki vasiyetname de geçerli olur. Ancak karine olarak ikinci vasiyetname ilk vasiyetnameye ters düşmüyor olsa bile ve her ikisinin birlikte ifası mümkün olsa bile sonraki vasiyetnamenin, ilkini kaldırdığı kabul edilmektedir. Bu durumda ilk vasiyetnamenin de geçerliği olduğunu iddia eden bunu ispatlamakla yükümlüdür.
2. Vasiyetnamenin Sağlararası Bir Tasarrufla Geri Alınması
Mirasbırakan sağlığında vasiyet ettiği mal üzerinde tasarrufta bulunursa vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönmüş sayılır. Mirasbırakan elinden çıkardığı malın, vasiyetnamesindeki yerini alan karşılığı miktarını vasiyet alacaklısına verileceğini öngörmüş olabilir. Bu durumda vasiyet alacaklısı bu kazandırmanın kendisine verilmesini isteyebilecektir.
C. Vasiyetnameyi Yok Ederek Vasiyetnameden Dönme
Vasiyetnamenin mirasbırakan tarafından yok edilmesi, yakılması, çöpe atılması, üstünün çizilmesi karalanması, okunmaz halke getirilmesi hallerinde vasiyetnameden dönüldüğü kabul edilir. Eğer vasiyatname resmi şekilde yapılmışsa, orijinalinin yok edilmesi gerekir.
Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuruyla yok olan ve içeriğinin aynen ve tamamen belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname ise hükümsüz kalır. Bir mirasçı aleyhine olan vasiyetnameyi yok etmek isteyebilir. Bu halde kişi mirasçı olma hakkını kaybeder. Ayrıca yok eden kişinin tazminat yükümlülüğü gündeme gelir.
D. Vasiyetnamenin Kendiliğinden Sona Ermesi
Vasiyetname; boşanma, vasiyet alacaklısının mirasbırakandan önce ölmesi, mirası ret, mirasçılıktan çıkarma, sözlü vasiyetnamede bir aylık sürenin geçmesi, bozucu şartın gerçekleşmesi vey geciktirici şartın gerçekleşmesinin imkansız olması gibi hallerde geçersiz hale gelir.
III. Vasiyetnamenin İptali
A. İptal Nedenleri
Türk Medeni Kanunu’nun 557’nci maddesinde vasiyetnamenin iptali sebepleri sayılmıştır. Bunlar tasarruf ehliyetnin yokluğu, şekil noksanı, vasiyetnamenin içeriğinin ahlaka ve adaba aykırı olması ve vasiyetname yapanda irade sakatlığının varlığı halleridir.
1. Ehliyetsizlik
Vasiyet yapılabilmesi için ayırt etme gücüne sahip olmak ve onbeş yaşını doldurmak gerekir. Aksi halde kişinin vasiuyetname yapma ehliyeti yoktur ve bu durum bir iptal sebebidir.
2. İrade Bozukluğu Hallerinin Mevcut Olması
Vasiyetname ve miras sözlşemesi yapıldığı sırada mirasbırakanın iradesinde bir sakatlık olmaması gerekir. Hangi hallerde iradenin sakatlanacağı Türk Medeni Kanunu’nun 504’üncü maddesinde sayılmıştır. Buna göre mirasbırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir.
Yanılma yani hata hallerinde esaslı hata olup olmamasına bakılmaksızın iptal nedeni var kabul edilmektedir. Örneğin mirasbırakan, oğlunun ölüdüğünü düşündüğü için malvarlığı yeğenine bırakmıştır. Oysa oğlu hayattadır. Bu durumda saik hatası söz konusu olduğu için vasiyetname iptal edilebilecktir. Hata ile vasiyetname arasında illiyet bağpının bulunması gerekir. Yani mirasbırakan durumu bilseydi bu vasiyetnameyi yapmazdı denebiliyorsa burada hatadan söz edilebilmektedir. Vasiyetnamenin iptalinde ispat yükü, saikte hata bulunduğunu idda eden tarafa aittir.
Aldatma yani hilenin varlığı halinde de vasiyetname ile hile arasında nedensellik bağının bulunması gerekmektedir. Ancak burada dikkat edilmelidir ki, vasiyatnemenin hile nedeniyle iptalinde Türk Borçlar Kanunu’nun 36/III’üncü madde hükmü uygulanmaz. Bu durumda hile üçüncü kişi tarafından yapılmış olsa da ve lehine hile yapıldığı kişi durumu bilmiyor olsa da vasiyetname iptal edilir. Aynı zamanda aldatma yoluyla ölüme bağlı tasarruf yaptıran kişi mirastan yoksun kalır.
Vasiyetname yapıldığı sırada mirasbırakanın iradesi korkutma veya zorlama ile sakatlanmışsa, bu vasiyetname iptal edilebilmektedir. Korkutma psikolojik baskı olarak, zorlama ise maddi baskı olarak olarak görülebilmektedir. Korkutmanın iptal nedeni olabilmesi için hukuka aykırı olması gerekir. Korkutma mirasbırakanın kendisine yönelik olabaileceği gibi yakınlarına yönelik de olabilmektedir.
3. Vasiyetnamenin İçeriğinin Hukuka veya Ahlaka Aykırı Olması
Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise, koşul ve yüklemelerin yanı sıra vasiyetanme de sakat durumdadır. Hukuka aykırılığın değerlendirilme anı mirasın geçiş anıdır. Ahlaka aykırılığın değerlendirilme anı ise vasiyetnamenin yapıldığı andır. Ahlaka aykırılık hallerinde toplumdaki objektif kriterler dikkate alınır.
4. Şekil Noksanı
Yapılan vasiyetnamede şekil noksanı bulunması bir iptal nedenidir. Şekil noksanı genellikle el yazısıyla yapılan vasiyetnamede gündeme gelir. El yazısıyla yapılan vasiyetnamenin şekil şartlarına yukarıda değinmiştir. Bunlara uyulmadığı takdirde vasiyetname iptal ile sakata olacaktır.
B. Vasiyetnamenin İptali Davası
Vasiyetnamede yukarıda bahsedilen iptal nedenlerinin bulunması halinde sakattır. Açılacak iptal davası ile geçersiz hale getirilmesi gerekir. Bu şartların varlığı halinde kendiliğinden geçersiz hale gelmez.
1. Davacı ve Davalı
İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilmektedir. Burada önemli olan iptal davasını açan davacının tasarrufun iptalinde menfaatinin bulunması ve menfaati bulunduğunu ispat etmesidir. İptal davasını her davası tek başına açabilmektedir. Zorunlu dava arkadaşlığı yoktur. Böyle bir durumda dava sonucu sadece davayı açan kişi için sonuç doğurur. Diğer mirasçılar iptal kararından yararlanamazlar.
Yargıtay kararlarına göre şu kişilerin menfaati olması halinde davacı olabileceklerdir:
- Yasal ve atanmış mirasçılar,
- Yedek mirasçılar ve art mirasçılar,
- Daha önceki tasarrufla vasiyet alacaklısı olarak belirlenen kişiler,
- Önceki tasarruftaki yüklemeden yararlananlar.
Buna karşılık şu kişiler ise iptal davası açamazlar:
- Tereke alacaklıları,
- Mirasçının alacklıları,
- Mirasçının mirasçıları,
- Tereke temsilcisi.
İptal davasınd adavalılar ise tasarrufun geçerli kalmasında menfaati olan kişilerdir. Buna göre iptal davası şu kişilere karşı açılabilmektedir:
- Yasal ve atanmış mirasçılar,
- Vasiyet alacaklısı,
- Vakıf organları,
- Yüklemeden yararlananlar,
- Vasiyeti yerine getirme görevlisi.
2. Dava Açma Süresi
Davacının tasarrufun varlığını, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde iptal davası açma hakkı düşer. Vasiyetnamenin açılma tarihinden itibraen ise her halde iyi niyetli davalılara karşı on yıl, iyi niyetli olmayan davalılara karşı dava açmak için hak düşürücü süre düşer. İyi niyetli olmayan kişi, mirasbırakanın vasiyetnameyi yaptığı anda ehliyeti olmadığını veya vasiyetnamenin içeriğinin hukuka ve ahlaka aykırı olduğunu bilen veya bilmesi gereken kişidir.
Aynı zamanda ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin olarak mirasbırakana özel bir süre öngörülmüştür. Türk Medeni Kanunu’nun 504’üncü maddesine göre mirasbırakan yanılma, aldatma halleriyle ölüme bağlı tasarrufta bulunmuşsa, bu tasarrufu bizzat kendisi iptal ettirebilmektedir. Bunun için iptal davası açmasına gerek yoktur. Tek taraflı irade beyanı mevcuttur. Bu beyan, öğrenme tarihinden itibaren veya tehdidin etkisinden kurtulduğu tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılmalıdır. Aksi halde vasiyetname geçerli hale gelir. Bu halde mirasçılar, mirasbırakanın ölümünden sonra dava açamazlar.
3. Görevli ve Yetkili Mahkeme
İptal davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.
3. İptal Davasının Sonuçları
Vasiyetnamenin iptali davası sonucunda verilen karar bozucu yenilik doğuran bir karardır. Karardan sonra vasiyetname geriye dönük olarak ortadan kalkar. Mirasbırakan hiç böyle bir tasarrufta bulunmamış gibi hareket edilmektedir. Miras, yasal düzenlemeye göre intikal eder.
Yapılan tasarruf tamamen geçersiz kılınabileceği gibi kısmi geçersizlik de gündeme gelebilmektedir. Örneğin vasiyetnamede birden fazla tasarruf varsa bu tasarruflar içinden bazıları hukuka ve ahlaka aykırı olabilmektedir. Bu durumda söz konusu yüklemeler geçersiz olur, vasiyetname ise geçerli kalır.
Eğer söz konusu ahlaka aykırı yükleme içeren tasarruf yapılmasa, vasiyetname yapılmazdı anlamı çıkarılıyorsa ve bu ttasarruflar arasınd abağlantı mevcutsa, birinin geçersizliği halinde tüm vasiyetname geçersiz olur. Tasarruflar arasında bir bağ yoksa ve söz konusu tasarruf şekil eksikliği ile sakatsa sadece o tasarruf iptal edilmektedir. Vasiyetname geçerli kalır.
Bizi Arayın : +90 212 909 86 34
Mail Gönderin : info@ballawfirm.com